Atalak

Eduar ketxua

Bost ekin gauza bera azaltzen da. “Bo”, gaur egun ez ibili harren “bai” en hordezkoa da (Erderazko “bobo”, hortik dator, boboak denari esaten diolako “bai bai”). “Oste” ren esan nahiak asko izanez, bat da “asko, pilo bat..”. “Bo oste” (bai asko) egin du boste eta sarritan gertatzen den bezala, atzeko “e” galdu egiten da.

Ume hiztegia

Astero bi  hitz hiztegietatik hartu: Morvan, Tobar, Naberan, Trask, Goitia, Zubiaga, Mitxelena

- euskalkideak Koldo Zuazo  http://paperekoa.berria.info/iritzia/2007-12-23/005/007/lege_info.htm

Hiru gauza. Atzo bidali nizkizun Bengtsonen loturek ongi funtzionatzen dute niretzat.

Hona hemen Mitxelenaren etimologiak biltzen zituen bi liburu (ez daukat pdf):

http://books.google.es/books/about/Las_etimolog%C3%ADas_vascas_en_la_obra_de_Lu.html?id=1OZPAAAAYAAJ&redir_esc=y

http://www.amazon.es/Michelena-completas-Lexicograf%C3%ADa-Etimolog%C3%ADa-Seminario/dp/8498604788

—————————

Hemen Orotarikoren bertsio berria (duela aste batzuk irten zen):

http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_content&Itemid=413&catid=228&id=279&lang=eu&view=article

Hemen FONTES LINGUAE VASCONUM aldizkariaren zenbaki guztiak:

http://www.vianayborgia.es/

Hemen Hector Iglesiasen lan guztiak:

http://www.ikerketak.com/

bere lanen zerrenda:

http://www.ikerketak.com/publications-et-travaux-dhector-iglesias.php

http://www.merriam-webster.com/help/faq/history.htm

http://www.pimsleurapproach.com/resources/german/articles/guide-to-word-origins/

http://www.realfrench.net/pdf/origins.pdf

http://www.houseofnames.com/xq/asp/kbId.67/qx/knowledgebase.htm

http://wiki.answers.com/Q/What_is_the_origin_of_Arabic_language

Toponimo bilatzailea

Nola erabili?

Ondoren Euskeraren Jatorriak prestatutako toponimo bilatzailea duzu. Beraren bidez, erroak Europako toponimoetan bilatzeko tresna bat eskaini nahi dugu. Gure uste apalean, toponimiaren ikerketa izango da euskera eta beste hizkuntza batzuen etimologiak topatzeko tresna lagungarrienetakoa.

a) Iturriak: Ondorengo mapetan 400.000 toponimo baino gehiagoren artean egin daitezke bilaketak:

• Nafarroa_ng_toponimia_orokorra:  175.010
• EAE_ej_izendegia:  79.962
• Araba_ej_hidrotoponimia: 1.595
• Gipuzkoa_ej_hidrotoponimia:  4.475
• Espainiar_estatua_ign_herri_izendegi_zehatza:   129.789
• Espainiar_estatua_ign_udalerri_izendegi_zehatza:  8.115
• Frantziar_estatua_ign_herri_izendegia:  36.446
• Portugal_xxxx_xxxxx
• Euskeraren Jatorriaren kokapenak

Iturri hauetatik hartu dira: ©Eusko Jaurlaritza. geoEuskadi – ©Instituto Geográfico Nacional – ©sitna Nafarroako Gobernua/Gobierno de Navarra – ©Institut national de l’information géographique et forestière (IGN)

b) Nola erabili

1. Ezkerreko menuan aukeratu mapa datu toponimikoak bilaketa egiteko: EAEko mapa, Nafarroakoa, Espainiar estatukoa, Frantziar estatuko udalerri edo herriak, Arabako hidrotoponimoak eta Gipuzkoako hidrotoponimoak
2. Ondoren aukeratu zein mapa eta geruza mota ikusi nahi duzun: Google errepide, hibrido, lur edo satelitea; edo beste mapa mota hauek: ESRI, Bing, Openstreet
3. Gero beheko aldean, ezkerrean dagoen gelaxkan, bilatu nahi duzun izena idatzi eta “search” sakatu. Bilatutako toponimoak puntu horiarekin bereiztuko dizkizu.  Izenetako erroak bilatzeko izartxo edo asteriskoa erabili (*). Adibidez  pago* sartzean, “pago” letrak dituen toponimo guztiak agertuko dira (Pagoeta, Pagozelai, Pagorriaga, Pagotxiki…)

https://books.google.es/books?id=4G3Lk2aMgtYC&printsec=frontcover&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false

Euskal Filologiako irakasle askok (Lakarra, Urgell, Gomez…) oraintxu emandako ikastaroan ikusi denez, nahiz eta besteoi mitoekin gabiltzala esan diguten, gure uste apalean, kontrakoa dirudi. Ikus ditzagun Gasteizko fakultate honek eskutik eskura darabiltzan mitoak:

a) Euskera ez da beste hizkuntzak baino zaharrago, hizkuntza guztiak  modu antzekoan aldatzen direlako. Hau etengabe errepikatzen badute ere, Joxemiel Barandiaranek argi iradoki zuen moduan, euskerazko hainbat hitzek paleolitoraino garamatzate. Beste hizkuntzalariek ere diotenez (Pagel…) indoeuropeoan hitz batzuk ez dira 15.000 urtetan deus aldatu. Ez al da ordua hizkuntzen bilakaerari buruz ikuspegi zabalagoa izateko?

b) Erdiko substratu bat -iberiera kasu honetan- deus ezagutu gabe, aurreko eta osteko hizkuntzen artean harremanak ezarri daitezke. Hau oraingo euskal filologiaren puntu ahulenetakoa da. Izan ere, iberiera ezagutzen ez den eta batez ere, ezagutu nahi ez den hizkuntza da. Honen ikerle handiena kanpokoa izatea (Unterman) ez da kasualitatea. Estatuan ez dago iberiera ikertzeko katedrarik (unibertsitatea nola dagoen ikusita agian hobeto) eta ikertzen duten gehienak institutuko irakasleak dira (Silgo, Orduña, Aznar, Azkona…) edo beste arloetako unibertsitate irakasleak (Gomez-Moreno, Caro Baroja, Arnaiz, Correia..) edo beste lanbideetakoak (Mascaray hezkuntzako irakaslea …) edo beste batzuk.

Ez da kasualitatea euskera historikoan eta iberieraren ikerketan arkeologoek  hizkuntzalariek baino ia ekarpen handiagoak egin izan: Aquiles Luchaire Akitaniako hilarrietako testuak euskera zela baieztatu ziguna eta Gomez-Morenok iberieraren grafia dezifratu izana, adibidez.

Iberieraren beraren mapa ere, etengabe eta nahita, txarto marrazten dute, Akitanian ehunka iberiar idazkun aurkitu badira ere, ia inoiz ez delako eremu hau iberieraren esparru barruan sartzen.

Latina etxe bat balitz eta bere substratuak (iberiera, etruskoera…) lur azpian dauden zimenduak, argi dago etxe horren egitura ondo ezagutzeko zimenduak begi bistan utzi beharko direla eta orduan jakingo dugula nork-nori zer zor dion.

c) Euskera latinari esker bizirik iraun zuen. Euskal filologo askok diotenez, euskeraren terminologiaren ia hiru laurden latinetik hartu zuen. Beraz, horri esker modernizatu zen eta iraundu ahal izan zuen. Aurreko puntuan esan dugun bezala, etxea teilatutik baino zimentaziotik ezagutu behar da eta iberiera argitu arte hau hipotesi moduan utziko genuke.

d) Latina eta euskeraren artean antza dagoen guztietan euskera izan da hartzailea. Bigarren puntuarekin lotuta dago

e) Eta latinaz gain beste hizkuntzekin antza badauka ere, euskera izan da beti hartzailea

d) Eta latinaren eta euskeraren artean antzik ez dagoenean ere euskera izan da hartzailea. Mitxelenak latina eta euskeran artean antza duten hitz guztiak latinetik etorri direla esan ondoren, Laster Euskaltzaindiaren hiztegi etimologi berrian ikusiko dugun

e) Eta euskerak beste hizkuntza zaharrekin antza daukanean beti arrazoiren bat egongo da antzik ez duela esateko. Iberierazko eta euskerazko zenbakiak dira honen adibiderik onena. Begi bistakoa da berdinak direla baina euskal filologoentzat ez (orain arte hori lotura defendatu dutenek kanpoakok izan dira -Orduña, Ferrer, Arnaiz… )- edo hemengoak dira baina ez filologoak.

Adibide gehiago dago, toponimoetako “land” erroa adibidez. Larramendik zioen moduan  “landa” erroarekin dagoen toponimia hemen inon baino aberatsagoa da. Bestetik Zubiagak dioen moduan, batzuk ondo ulertzen dira euskeratik azalduta: Groenlandia: gorenlanda (lurralderik altuena alegia), Islandia (iz-landa, urez inguratutako lurraldea)…

Bai helburua bete euskerabeti  gutxiestea da.

f) Hizkuntzalaritza bera aski da euskeraren historia ezagutzeko. Ondorioz liburuetatik aparte, ez da arkeometriarik behar Iruña-Veleiako “sua” eta “lurra” noizkoak diren jakiteko. Ez da genetikarik behar, populazio mugimenduak zeintzuk izan ziren jakiteko. Ez da “zentzumenik” behar erromatarrek 300 urtetan Meditarreno inguruko lurralde guztietan latinarekin beste guztiak ordezkatzea ezinezkoa izan zela (edo zergatik ordezkatu zituzten mendebaldeko guztiak eta ekialdeko ea bat ere ez?)

g) Euskeraren

h) Euskeraren jatorria ezin da jakin,

d) Euskera ez da hizkuntza berezia

Iparraldeko Euskal Elkargoak bere lehenengo aurrekontuak aurkeztu ditu pasa den hilean. Guztira 293 milioi euroko aurrekontua izango du, aurretik egondako 10 elkargoen baliabideak batu ondoren.

Horretatik euskerarako kopurua zehaztu dute: 860.000 euro, hau da, %0,3 bideratuko dute, Nafarroaren bikoitza, gutxi gorabehera.

EAEn Ibarretxeren garaian %1,3 izan zen eta hori gutxienezko kopurua da. Handik hona dirusail gehienak mantendu edo handitu dira baina euskera izoztuta egon da eta, ondorioz, ehunekotan jaitsiera handia izan du eta une honetan %0,9an dago. Nafarroako egoera tamalgarria eta Iparraldean, noski, ez da nahikoa inondik inora.

Beraz, Iparraldean euskera normalizatzeko behar dena baino 4 aldiz diru gutxiagorekin hasi dira.

aran    aran

Nabarralde

Gezurra ari du Seguran!!!

Erraztiolatza

Honen bidez, jakinarazi nahi dizuegu gure herriko kultur etxean, apirilaren 18tik 20ra artean, “proposamena sortu” proiektuan delako “PARTE HARTU – ELKARLANEAN – LEKUAK SORTZEN – hirigintza parte hartzaile lantegia Seguran” jardueraren barruan izandako hitzaldien berri.

Lehenik eta behin, gogorarazi gure herriak, euskalduna denetik, bere momentuan UEMAn sartzea erabaki zuela eta horrek euskararekin konpromiso berezia hartzea eskatzen diola elkarte horretako den beste edozein kideri bezala.

Bada, hain zuzen, apirilak 18ko “HISTORIA ETA ONDAREA” izeneko hitzaldian honakoak gertatu ziren:

Delako hitzaldian, hizlarietako bat Alberto Santana Ezkerra zen, historialaria eta etnografoa berau. Eta hara non eta hitzaldia hasi eta gure morroia gaztelera hutsean hasten zaigun. Gogoratzen UEMA? Bada, hitzaldia, osorik, gaztelera hutsean izan zen.

Eta, izan, hori gutxi balitz, sarrera egin eta Alberto aurkeztu ostean, honek, bertan bildutakooi zera eskaintzen die: “¿Qué queréis saber, la historia negra de Segura o la bonita?”

Jendeak, la historia negra erabakitzen du.
Hala bada, hizlaria hasten da esaten: “Segura fue fundada para luchar contra Nabarra”.

Segidan, herritar bati, harek hala eskatuta, hitza ematen diote eta honela esaten du: “Ahora va a resultar que antes de eso, aquí no vivía nadie, no había ni caminos, ni puentes… ¿La gente vivía en los árboles?”

Hizlariak ez dio erantzuten eta herritarrak jarraitzen du: “Este territorio fue conquistado por Castilla, por entonces Gipuzkoa no existía, ni Araba tampoco. Esto era Reino de Nabarra. En el año 1199 Castilla sitió Gasteiz durante siete meses. La gente se moría de hambre. Los vascos de Gasteiz estaban al mando de Martin Ttipia”.

Santanak, onartuz, dio: “si, Martin Ttipia”.

40 urte pasatu dira eta ez dugu lortu euskera ikastea doakoa izatea, Katalunian adibidez, azken hamarkadetan katalana ikastea izan den bezala. Azkenik, legealdi honetan, B2 maila arte euskera ikastea doan izatea helburu gisa jarri du Eusko Jaurlaritzak.

Gipuzkoako aurreko Aldundiak horri ekin zion. Orion orain urte gutxi Udalak erabaki bera hartu zuen: herrian ikasten ari ziren guztiei laguntza ematea eta ikasle kopurua bikoiztea lortu zuten.

Paul Bilbao Sarria, Kontseiluko idazkari nagusian helburu hori erabatekoa izan behar dela dio, maila guztietara zabaldu behar dela: Paul Bilbao-Kontseilua

Nazio Batuen Erakundearen arabera Interneterako sarrerarako giza eskubidea zera da, edozein pertsonak adierazpen-askatasunaren eskubideaz, iritzia emateko eskubideaz edo bestelako oinarrizko eskubideez gozatzeko eta egikaritzeko Interneten sartu ahal izatea; eta, ondorioz, estatuek ardura dute Interneterako sarbidea bermatzeko. Munduan, eskubide horren bermatzea muturrera eraman duten gobernuak izan dira.

Esaterako, Indiako Kerala Estatuan Internet giza eskubidetzat hartu zuten, elikadura, ura eta hezkuntza bezalaxe, eta, ondorioz, herritar guztientzako doako wifi konexioak jarriko dituzte. Guatemalako herri indigena batean ere Interneterako sarbidea giza eskubidetzat hartu da, eta agintariak plan bat abian jartzen ari dira populazio guztiak doako wifia baliatu ahal izateko.

Egia da arrotz egin dakigukeela Interneterako eskubidea giza eskubideen barruan kokatuta ikustea, baina egia ere bada, askotan geure buruan giza eskubideen eremuan lehen hiru belaunaldietakoak besterik ez sartzeko ohitura dugula, zibilak, politikoak… Eta gizartea aurrera doan neurrian, beharrezkoa izan da eskubideen belaunaldi berriak identifikatzea.

Lurralde bateko berezko hizkuntza ezagutzea ere oinarrizko eskubidetzat hartu zuen Hizkuntza Eskubideen Deklarazio Unibertsalak 1996an. Ondoren, 2016ko abenduaren 17an aurkeztutako Donostiako Protokoloak eskubide hori egikaritzeko neurriak jaso zituen, hain zuzen ere, 91-95 tartean.

…

Atzo 9:45 hasi eta 20:15 arte iraun zuen biltzarra giro ezin hobean joan zen. Hitzaldi interesgarriak entzuteko aukera izan genuen egunean zehar.

Lehendabizi Leire Saituak gai hau zergatik aukeratu izan dugun biltzar hau azaldu zuen. Esan zuenez, bere amamak esaten zuen moduan “senak dinost….” hau da, bizitzaren aurrean, mota askotan egoeren aurrean, senak erabakiak hartzen eta bide egokiak aukeratzen laguntzen digula eta euskal sena hori zertan datzan interesgarria izan behar dela.

Agurtza eta Aintzane Lazkano Lizundiak euren ponentzia azaldu zuen. Lehenengo aldiz, guk dakigularik, euskera hizkuntzak euskal komunitatea trinkotzeko egiten duen ezkutuko lana jorratu izan da. Datozen egunean ponentzia jartzen joango gara eta ikusiko duzue, irakurle estimatuak, hainbat gauzaren atzean zein mundu ikuskera interesgarri duten: batzutan gaztelerarekin alderatuta konplikatuagoak direla ematen badu ere (aditza atzean jartzea) funtzio argia betetzen dutela; ezezko esaldi batzuk -inor ez, inon ez…- zergatik izan daitezkeen, etab.

Ondoren Felix Zubiaga Legarretak “ama eskola” berreskuratzearen garrantzia azpimarratu zuen, patriarkatu aurreko ikuskera alegia, ez soilik hizkuntza aldetik, alde guztietatik baizik.

Jabier Goitiak ondoko hizkuntzek hitz asko “lapurtu” dizkigutela esan zuen, haiek ere erabiltzen zituztenez eta haiek hiztegietan guk baino lehenago jaso zituztenez, eurentzako moduan geratu direla eta guk purismoagatik, erabiltzeari utzi diegula euskera txarto erabiltzen ari garelakoan. Gaztelerazkotzat hartutako hitz asko euskerazkoak izan daitezkeela proposatu zuen.

Ondoren Odon Ulibarrena Irozen audioa entzun genuen Gizabidea zertan datzan ulertzeko: auzokrazia, alegia, auzoetatik sortutako burujabetasuna, eskualduna hitzaren proposamena (eskuaren indarra duena, alegia, bere hitza esan, bete eta zuzen jokatzen duena, hau da, “euskaroen” antzera bizi direnak eta ez euskera hitz egiten dutenak…).

Joseba Mintegi Eskisabelek hartu zuen txanda, emankorrenetako den eta inon erakusten ez den atzizki bat azaltzeko: GE-GA edo KE-KA, ukatzeko erabiltzen duguna: EGITEKE (egin ez dena), LOKA (lotu gabea, gaztelerazko loco agian eman duena), MUGA (mugimendu gabea, toki finkoa), ASKE (atzitu gabe, azpian ez dagoena)…

Bazkaldu ondoren Artetako Museo Etnografikoa ikustera joan ginen. Bertako paisajea soilik ikusteagatik hurbiltzea merezi duen toki zoragarria.

Arratsaldeko txandan Felix Rodrigo Morak azpimarratu zuen bere ustean eta dokumentu batzuen arabera Euskal Herria nahiko erromanizatuta zegoela IV-V. mendeetan eta latina desagertu eta euskera berreskuratu zela seguruenik inperioaren sistema esklabistaren aurrean hemen beste paradigma bat bultzatu zelako izango zela, beste gizarte mota bat. Balitekeela gure arbasoek erromatarren aurreko egoera zena berreskuratu izana. Eta beraz, hizkuntza bat bizirauteko, bultzatzeko, eskaintzen den hizkuntza baino, hizkuntza horren atzean dagoen gizarte proiektua dela garrantzitsuena.

Ondoren Luis Agirre Colonen hitzaldia etorri zen. Oso hunkigarria izan zen bere aitari buruz kontatutakoak: zituen hizkuntzen ezagutza zabala, bizitza osoan ikertzeari nola ekin zion, nola ez zuten bere lana ikertu nahi izan “hemengo” askok lana ezagutu barik eta hizkuntzalaritza konparatuan bere aitak baino zinez ezagutza gutxiagorekin… Albiste ona ekarri zigun: bere aitaren lan garrantzitsuena berriro argitaratu du eta zabaltzen hasi da.

Gero Antonio Arnaiz Villenak Poza Lizentziatuaren lana ezagutu eta idazle hau kokatzeko informazioa garrantzitsua eman zuen eta, amaitzeko Iruña-Veleiari buruz oraingo egoeraren berri eman zen.

1-Euskeraren_Jatorriaren_11_Biltzarraren egitaraua PDFn

Euskeraren Jatorriaren 11. Biltzarra – Irurtzungo Kultur Etxea – 2017ko maiatzak 13

Aurkezpena

(H)amaika hitzaren esanahia amaierarik ez duena omen da (“amai”+”ga”), hau da, pilo bat eta, horregatik, Euskeraren Jatorriaren biltzarra zenbaki horretara heldu denez, gai berezia lantzea pentsatu da: euskerak euskaldunoi ematen digun nortasuna, hau da, hizkuntzaren bidez ze mundu ikuskera garatzen eta osatzen dugun, hizkuntzaren bidez nola azaltzen garen mundu honetara.

Euskerak berdintasuna bilatzen duen hizkuntza dugu, generoen artean eta gizarte maila guztien artean. Euskera bizikidetza errazten duen hizkuntza da, taldea lehenesten duelako. Euskera ekologia bultzatzen duen hizkuntza da, izenak tokiek ezarritakoak direlako eta ez alderantziz.

Euskal senaren gaia zinez berezia da. Eta horri buruz hitz egiteko, batetik, Agurtza eta Aintzane Lazkano ahizpek euskeraren ekohizkuntzalaritzan ardatz diren hitzen garrantzia azalduko digute: elkar, lagun, ote, -ok…. Ondoren, Felix Zubiagak euskera amaren mundu ikuskeran oinarritzen dela azalduko digu. Odon Ulibarrenaren audio hitzaldian, Gizabidea eta euskera euskal etniaren biziraupenaren eta orekaren muinari buruz hitz egingo digu. Ondoren Jabier Goitiak giza portaerako hitz pilo bat, gaztelerazkoak barne, nondik etor daitezkeen azalduko digu.

Arratsaldez Jose Ulibarrenak sortutako Artetako Museo Etnografiko liluragarria bisitatuko dugu eta beste lau hitzaldi interesgarri izango ditugu. Batetik, Felix Rodrigo Morak elkarbizitza, komunalitate eta hizkuntzaren arteko harremanaz egingo du hitz. Ondoren Imanol Agirren Vinculos del Euskera con las lenguas del mundo liburua aurkeztuko digu bere semea den Luisek. Gero Licenciado Pozak 1587an idatzitako lana ezagutzeko aukera izango dugu Antonio Arnaizen bidez eta, amaitzeko, Iruña-Veleiaren gaian dauden azken albisteak eta partaideek, taldeka, gai honi buruzko iritzi eta proposamenak jasoko ditugu World Kafe baten bidez.

Egitaraua

09:30 Harrera, akreditazioa eta liburuen erakusketa.

09:45 Agurra eta Biltzarraren aurkezpena

10:00 Agurtza eta Aintzane Lazkano Lizundia: Komunitate bat egituratzeko hizkuntza: elkar, lagun, ote-ei-omen, -ok, …

11:00 Felix Zubiaga Legarreta: Ekologiazko armonikak euskeran

11:45 Atsedenaldia

12:15 Odon Ulibarrena Iroz: Gizabidearen zehar Eskuaraz – Gizabidea: la forma de ser de un

pueblo entendida a través del euskera

12:45 Jabier Goitia Blanco: Giza harremanen arloko euskerazko eta gaztelerazko berben

etimologiak

13:15 Mahaingurua: Euskerak Euskal Herriaren nortasunean eragina ahal dauka?

14:00 Bazkaria

16:00 Bisitaldia: Artetako Museo Etnografikoa

18:00 Felix Rodrigo Mora: Convivencia, comunalidad y lenguaje

18:30 Luis Agirre Colon: Semblanza de Imanol Agirre y “Vinculos del Euskera con las lenguas

del mundo”

19:15 Antonio Arnaiz-Villena: Licenciado Poza: el Euskera es el antiguo lenguaje de las Españas

19:45 Iruña-Veleia: azken albisteak eta world kafea partaideen iritzi eta proposamenak jasotzeko

20:15 Biltzarraren amaiera

Izena emateko

Zenbatekoa: 45 € bazkaria, bisita eta gidaliburua barne. Ikasle edo langabetuek: 30 €.

Informazioa eta izena emateko: euskerarenjatorria@gmail.com

Sarrera egiteko:Kutxabank: 2095-5092-01-1063635469 (abonuan abizena jarri)

Laboral Kutxa: 3035-0038-91-0380081747 (abonuan abizena jarri)

(Irurtzuneraino joateko autoak partekatzen saiatuko gara)